پرسش:

آیا فکر گناه، گناه به شمار می رود؟ و اگر کسی در خواب ببیند گناه می کند، باز هم گناه محسوب می‌شود؟

پاسخ:

گناه در لغت فارسی به معنای (بزه) (جرم)، (خطا)، (نافرمانی) و امثال این الفاظ آمده، و در لغت عرب از آن به (ذنب) (اثم)، (معصیت) تعبیر شده است و معنایی که در هر دو آنها صادق و بلکه جامع همة‌ معانی است، همان نافرمانی و انجام عمل برخلاف قانون و یا سرپیچی از قانون است. مقصود از آن در نزد اهل شرع عبارت است از انجام اعمال که بر خلاف شرع است، و انجام و یا ترک آن نامشروع تلقی می شود.⁽¹⁾
درباره این مسئله که آیا فکر و اندیشه گناه گناه شمرده می‌شود یا نه؟ باید گفت فکر گناه به دو صورت ممکن است مطرح شود. یکی این که فکر گناه به عنوان یک تصور ذهنی و خطور برخی از گناهان در فکر و اندیشه و توهم و خیال انسان که هیچ‌گونه اثر و پی‌آمد علمی و عملی به همراه نداشته باشد، در این صورت هیچ دلیلی عقلی و یا نقلی وجود ندارد که فکر گناه بدین معنا، گناه محسوب شود، گرچه نمی شود که منکر این شد که فکر گناه آثار و پی‌آمد منفی بر روح و جان آدمی می گذارد. چنانکه در روایتی آمده که حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ فرمود: موسی بن عمران به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما امر می‌کنم که فکر زنا را در خاطر نیاورید، چه رسد به این که عمل زنا را انجام دهید، زیرا که هر کسی فکر زنا کند، مانند کسی است که در ساختمانی زیبای رنگ‌آمیزی شده‌‌ای، آتش روشن کند که در این صورت دود آتش رنگ خانه را تباه می‌کند، گرچه ظاهراً خانه سالم است.⁽²⁾ از این گونه روایات به آسانی معلوم می‌شود که فکر گناه به معنای یاد ‌شده گرچه گناه به مفهوم فقهی و کلامی نخواهد بود، اما آثار سوء بر روح انسان می‌گذارد. ادامه مطلب...

پرسش:

ملاک و معیار دقیق تشخیص گناهان کبیره چیست؟

پاسخ:

در مورد گناهان کبیره دو بحث وجود دارد:
1. ملاک و معیار در تشخیص گناهان کبیره از گناهان صغیره چیست؟
2. با توجّه به ملاک و معیار، از نظر مصداقی چه گناهانی جزء کبائر محسوب می‌شوند؟
امّا مطلب اوّل اینکه ملاک و معیار کبیره بودن گناه چیست؟ علاّمه طباطبایی در تفسیر المیزان، ذیل آیه شریفه 31 سورة نساء 9 قول را ذکر می‌کند که اهمّ آن اقوال عبارتند از:
1. معیار نهی الهی است: بر این اساس هر آنچه را که خداوند از انجام آن نهی کرده است، انجام آن عمل و مخالفت با نهی الهی، گناه کبیره شمرده می‌‌شود و برعکس اگر خداوند به انجام کاری امر نموده باشد، ترک آن گناه کبیره است، صاحب مجمع البیان می‌فرماید: همین قول مختار ما امامیّه است.⁽¹⁾
2. معیار اعمال حسنه فرد است: یعنی اگر عقاب گناهی از ثواب‌هایی که مرتکب آن گناه دارد کمتر باشد، گناه صغیره محسوب می‌شود و اگر بیشتر باشد، آن گناه کبیره محسوب می‌شود. این نظریة معتزله است.
3. معیار استخفاف امر الهی است: بر این اساس صغیره و کبیره بودن، دو امر اعتباری است. به این بیان که اگر مرتکب گناه، عمل را از روی سبک شمردن امر الهی و با استهزای به دین و یا بی‌التفاتی و بی‌مبالاتی نسبت به آن انجام دهد، گناه کبیره محسوب می‌شود، ولی اگر گناه را نه به جهت استخفاف امر الهی، بلکه به جهت ضعف نفس و غلبة شهوت و غضب و یا ترس انجام داده باشد، جزو صغایر است.
4. معیار وعدة عذاب در قیامت است: بر اساس این معیار، هر گناهی که بر ارتکاب آن وعده عذاب الهی داده شده باشد، جزو کبائر است و الّا جزو کبائر نیست و مؤیّد این معیار دو روایت است. در کافی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده است:«گناه کبیره گناهی است که خداوند مرتکب آن را وعدة آتش داده است.» در حدیث دیگر از امام باقر ـ علیه السّلام ـ در من لا یحضره الفقیه و تفسیر عیاشی، آمده است:«کبیره گناهی است که خدای متعال مرتکب آن را تهدید به آتش کرده باشد.»
علاّمة طباطبایی در تفسیر المیزان سایر اقوال را با دلایل متقن ردّ می‌کند و صرفاً نظریة چهارم را می‌پذیرد و در چند مورد به پذیرش این نظریه اشاره می‌کند. و در ذیل مباحث روایی می‌فرماید: گناه کبیره گناهی است، که با لحن شدید از ارتکاب آن نهی شده و یا در نهی از آن اصرار صورت گرفته و یا بر ارتکاب آن وعدة آتش دوزخ داده شده است، حال چه این معنی از کتاب الهی استفاده شود و یا از سنّت و احادیث.
البته علاّمة طباطبایی تصریح می‌کند، این معیار ما منافات با آن معیار اصلی که عبارت از وعده بر عذاب الهی بود، ندارد. معیار همان است. منتهی تهدید به آتش گاهی بالصراحت فهمیده می‌شود و گاهی با اشاره. مثل جایی که لحن نهی شدید است.⁽²⁾ بنابراین معیار کبیره بودن گناه از دیدگاه علاّمه طباطبایی روشن گردید. ادامه مطلب...

سؤال: چرا این همه دعا مى‌کنیم و مستجاب نمى‌شود و ملایکه باز مى‌گویند: چرا دعا نمى‌کنید؟! جواب: زیرا استجابت دعا شرطش توبه است، لذا ملایکه مى‌گویند: این مشروط(دعا) را با شرطش(توبه) چرا به جا نمى‌آورید تا مستجاب شود؟ و چرا دعاى تائب و دعاى با توبه نمى‌کنید؟!

+ جهت دعا این امور لازم است: 1- ثنا و تعظیم و تمجید ساحت مقدس حضرت حق-تبارک و تعالى- 2- اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن، که تقریبا به منزله‌ى توبه یا ملازم آن است. 3- صلوات بر محمد و آل محمد-علیهم السلام-، که وسیله و واسطه‌ى فیض هستند. 4- بکا و گریه، و اگر نشد تباکى، ولو خیلى مختصر. و بعد از این‌ها درخواست حاجت که در این صورت، برآورده شدن حاجت برو و برگرد ندارد.

روایت عجیب و غریبى از حضرت رسول-صلى الله علیه و آله و سلم- نقل کرده‌اند که: "ألا أخبرکم(أنبؤکم) بدائکم من دوائکم؟ داؤکم الذنوب، و دوائکم الاستغفار" آیا درد و درمان شما را به شما خبر ندهم؟ درد شما گناهان، و دوا و درمانتان استغفار است. بنده این حدیث را در جوامع روایى ندیده‌ام. یعنى: سرت درد مى‌کند، "دوائکم الاستغفار"؛ پایت درد مى‌گیرد، دواى آن استغفار است؛ گوش و دندان درد مى‌کند، "دوآئکم

امیر امؤمنین (ع) از قول پیامبر (ص) فرمود: «مَنْ قَادَ ضَرِیراً أَرْبَعِینَ‏ خُطْوَهً عَلَى أَرْضٍ سَهْلَهٍ لَا یَفِى بِقَدْرِ إِبْرَهٍ مِنْ جَمِیعِهِ طِلَاعُ الْأَرْضِ ذَهَباً» (تفسیر الإمام العسکرى، ص 81) اگر کسى نابینا را 40 قدم عصاکشى نماید، از آنچه که زمین را پر از طلا کنند و به او بدهند اجرش بیشتر است.

جابر نابینا وقتى در روز اربعین‏ مى‏خواست قبر امام حسین (ع) را زیارت نماید یکى از علماى درجه 1 و مفسرین بزرگ او را عصاکشى نمود. پیامبر (ص) فرمود: اگر کسى از نابینایى گره گشایى نماید و کار او را انجام دهد خداوند او را در دنیا از نفاق و در آخرت از آتش نجات مى‏دهد و 70 گره از کار او باز مى ‏شود.

است که هرگاه خسته شدید، دلتنگ شدید، هوسى کردید، یادى از کربلا کردید، روى پشت بام یا در حیاط خانه بروید و بگویید «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ»با نوک انگشت هم اشاره کن، حدیث داریم با اشاره بگویید: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ» تشنه مى‏شوى، یاد حسین (ع) کن، شب جمعه به حسین (ع) سلام بده. شب نیمه‏ى شعبان خاص امام زمان (عج) است، زیارت امام حسین (ع) وارد است. شب عید قربان و شب عید فطر و اول و نیمه‏ى رجب، عاشورا و اربعین‏ همه چنین هستند. چون کربلا خیلى خاطره دارد.