دلائل سجده بر زمین و گیاه
گاهی دیده می‌شود از طرف علماء وهّابی، و حتی بعضی از علماء دیگر اهل سنّت به شیعیان اشکال می‌گیرند که چرا شیعه فقط به خاک و برخی گیاهان سجده می‌کند؟ به جهت پاسخ به این شبهه و اثبات حقّانیت عمل شیعه دلائلی را از منابع اهل سنّت می‌آوریم و ابتدا در پاسخ به این پرسش، یادآور می‌شویم:
همان گونه که اصل یک عبادت باید از جانب شرع مقدس برسد، کیفیت اجزاء و شرائط آن نیز باید از جانب شارع مقدس اعلام شود و از آنجا که رسول خداصلی الله علیه وآله پیام آور و مخبر صادق از طرف خداوند متعال است، لذا گفتار، رفتار، امضاء و رضایت او برای ما مکلّفین حجت است و ما باید به آنچه که رسول خداصلی الله علیه وآله حکم و عمل کرده است، عمل کنیم و رسول خداصلی الله علیه وآله، به حکم قرآن کریم، بهترین اسوه و الگوی همه انسانهای وارسته است؛ چنان که می‌فرماید:
«لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَالْیوْمَ الآْخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً‌» ؛ «همانا، پیامبر خداصلی الله علیه وآله برای شما اسوه و الگویی نیکو ست، برای کسانی که به خداوند و روز رستاخیز، امیدوارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.» ادامه مطلب...

سجده بر مهر
مقدمه
1. سجده به معنای عام تجلّیگاه تذلّل و فروتنی موجودات در برابر معبود (آفریدگار جهان) است؛ چنان که در فرهنگ قرآنی همه موجودات جهان هستی برای حق تعالی سجده می‌کنند. قرآن می‌فرماید: «وَللَّهِ یسْجُدُ مَنْ فِی السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ‌» ؛ «هر که در آسمانهاو زمین است، برای خدا سجده می‌کند.»
در دیدگاه دینی، اظهار فروتنی و سجده «عبد‌» در برابر معبود، نقطه اوج در مسیر «عبودیت‌» به شمار می‌رود.
2. همه مسلمانان بدون هیچ اختلافی تنها به منظور ابراز تذلّل در مقابل پروردگار متعال و انجام فرمان او، و برای خشنودی و رضایت او «سجده‌» می‌کنند و پیشانی بر زمین می‌گذارند.
3. سجده به معنای ویژه آن که در فقه و احکام عملی اسلام وارد شده، مورد اتفاق مسلمانان جهان است و از جمله موارد وجوبی آن در نماز است که در هر رکعت از نمازهای واجب، انجام دو سجده واجب می‌باشد.
4. آیین مقدس اسلام که کامل‌ترین شرایع و ادیان پیشین و عصاره آنهاست، با تشریع نماز به حس فطری انسانها، جلوه خاصی بخشیده و چون نماز یک امر عبادی «توقیفی‌» است، طبعاً تمام خصوصیات آن در اختیار شارع مقدس است و در فقه امامیه ثابت شده است که نمازگزار، تنها بر زمین (سنگ و خاک و یا روییدنی غیر خوردنی و پوشیدنی) باید سجده کند. ادامه مطلب...

اهمّیت همسایه داری
قرآن کریم این کتاب جاوید و ماندگار الهی، در کنار دستور به پرستش الهی و احسان به پدر و مادر و بستگان و خویشاوندان، توصیه به نیکی و احسان در حق همسایگان نموده است؛ آنجا که می‌فرماید: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیئاً وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ»؛  «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر و همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر نیکی کنید!»
قرار گرفتن مراعات حق همسایه در کنار حق بندگی و نیکی به والدین، نشان از اهمّیت همسایه‌داری در منظر قرآن دارد. در روایات نیز تعبیرات نغر و زیبایی درباره اهمّت همسایه‌داری آمده که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:
1. احترام همسایه
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «حُرْمَةُ الْجَارِ عَلَی الْإِنْسَانِ کَحُرْمَةِ أُمِّهِ؛  حرمت همسایه بر [عهده] انسان مانند احترام به مادرش می‌باشد.»
2. نشانه سعادت
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءُ الْمَسْکَن وَ الْجَارُ الصَّالِحُ وَ الْمَرْکَبُ الْهَنِی ءُ؛ خانه و همسایه خوب و مرکب راهوار از خوشبختی مرد است.» البته این موارد، مربوط به سعادت دنیا است، نه سعادت آخرت.
3. سفارش پیامبر صلی‌الله علیه و آله
علی علیه السلام فرمود: «اللَّهَ اللَّهَ فِی جِیرَانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیةُ نَبِیکُمْ مَا زَالَ یوصِی بِهِمْ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیوَرِّثُهُمْ؛ خدا را! خدا را! درباره همسایگان [و حقوقشان را رعایت کنید] که وصیت پیامبر شماست و همواره به خوشرفتاری با همسایگان سفارش می‌کرد تا آنجا که گمان بردیم برای آنان ارثی معین خواهد کرد.»
4. معیار نیکوکار بودن
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «اِذا اَثنی عَلَیکَ جیرانُکَ اَنَّکَ مُحْسِنٌ فَاَنْتَ مُحْسِنٌ وَ اِذا اَثْنی عَلَیکَ جیرانُکَ اَنَّکَ مُسِی ءٌ؛ هر گاه همسایگانت هنگام ثنا و سخن گفتن درباره تو، تو را نیکوکار بدانند، پس تو نیکوکاری، و اگر همسایه گانت بدکارت شمارند، تو بدکاری.» چرا که ممکن است انسان در غیر محل خود عیوب خویش را پنهان کند و خوبی و بدی او شناخته نشود؛ ولی در همسایگی واقعیت انسان آشکار می‌شود. به این جهت، فردی که همسایه‌ها نیکوکار بدانند، واقعاً نیکوکار است.

فضایل اخلاقی
دانشمند فرزانه «حاج میرزا احمد غروی‌» در مورد خصوصیات و فضایل اخلاقی مرحوم پدر بزرگوارشان می‌نویسند:
«1. در باب دنیا و علایق دنیوی زاهد واقعی و جدا نسبت به امور دنیوی از مال و منال و ریاست و تشخص بی اعتنا بوده، دوری می‌نمود.
2. به هدایت و ارشاد مردم و به خصوص به تربیت جوانان در امر دین و اعتقادات اهتمام می‌ورزید؛ به طوری که جلسات خاص تفسیر و مجالس تبلیغی را با اشتیاق تام منعقد و خاضعانه و بدون چشم داشتی انجام می‌داد.
3. به طلاب و محصلان علوم دینی با چشم بزرگواری نگریسته و در عین حالی که در فکر تربیت و رشد اخلاقی آنها بود، در توسعه و وسعت بخشیدن به حوزه‌های علمیه علاقه مند بود و در اعتلای آن می‌کوشید.
4. با رژیم منحط پهلوی، پدر و پسر بد بود و در مناسبتهای مختلف در منابر و جلسات تفسیری و سخنرانیها با صراحت یا با کنابه سیاستهای آنها را مورد انتقاد قرار می‌داد و معتقد بود که این پدر و پسر ضربات مهلکی به عالم دیانت و اخلاق امت اسلامی وارد آورده، هویت اسلامی را از بین برده اند.
5. به علماء و مجتهدان عالم تشیع با چشم عظمت نگریسته و از علمای گذشته و حال با عظمت یاد می‌نمود و برای بعضی از علمای سلف، احترام خاصی قائل بود.
6. علاقه خاصی به حضرت ختمی مرتبت، حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله داشت. و در روزهای ولادت و رحلت آن بزرگوار با منعقد نمودن مجالس روضه و سرور یاد آن حضرت را گرامی می‌داشت.
7. شیفته و دلداده حضرت حجة بن الحسن العسکری علیهما السلام بود و اول کسی بود که در تبریز برگزاری جشنهای نیمه شعبان را پایه گذاری نمود.
8. به گسترش فرهنگ نماز جماعت، اعتقاد فراوان داشت و در طول حیات مبارکش، هیچ وقت از نماز جماعت غفلت نورزید و تنها ده روز به رحلت مانده به علت عذر موجه، این فریضه را تعطیل نمود.
9. وی با اینکه یکی از اساتید مسلم و از مجتهدان بنام حوزه علمیه تبریز بود و صاحب اجازات اجتهادی از «آیت الله میرزا عبدالکریم حائری یزدی‌» و «حاج میرزا ابوالقاسم قمی‌» بود، تا هنگام مرگ کسی از این اجازات با خبر نبود که مبادا حمل بر خودستایی شود!»
رحلت
سرانجام این عالم فرزانه در 26 اردیبهشت 1357 ه. ش مطابق با 8 جمادی الثانی 1398 ه. ق جان به جان آفرین تسلیم نمود.
پیکر مطهرش پس از تشییع با شکوه مردم و علمای شهر در قبرستان عمومی امامیه تبریز به خاک سپرده شد.
در پایان این مقال، لازم است از فرزند بزرگوارشان که زندگی نامه ایشان را در اختیار نگارنده سطور قرار دادند، سپاسگذاری کنم.

فعالیت‌ها آیت الله غروی تبریزی
«آیت الله توتونچی‌» نزدیک به نیم قرن به مردم متدین و عالم پرور تبریز خدمت نمود؛ ما به برخی از فعالیتهای ایشان اشاره می‌کنیم:
الف) تدریس
وی از ابتدای ورود به تبریز به تدریس علوم حوزوی پرداخت و در مدت اندکی حوزه درسی‌اش مرکز تجمع دانش پژوهان اسلامی شد. او با بهره گیری از علوم و فنون مختلف به تدریس کتابهای شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه پرداخت و در ده سال آخر زندگی‌اش به تدریس خارج فقه و کلام روی آورد.
«استاد میرزا عمران علیزاده‌» در این خصوص می‌نویسد:
«او یکی از علمای واقعی و زاهد بود و تا آخر عمر، تدریس را ترک نکرد. در سرما و گرما و با کهولت سن، راه طولانی را پیاده به مدرسه طالبیه می‌آمد. چند بار شاگردانش عرض کردند: «حاج آقا چرا سوار تاکسی نمی‌شوید؟» فرمود: «من که توان آمدن دارم، چرا مال امام را خرج کنم؟»
ب) تبلیغ
یکی از ویژگیهای شاخص «آیت الله توتونچی‌» تبلیغ و ارشاد مردم و توانمندی معظم له در این خصوص بود. وی بیانی گیرا و گفتاری فصیح داشت. سخنان دلچسبش در روح و جان شنونده نفوذ می‌کرد و مستمعان را دگوگون می‌نمود.
قداست روح، پاکی نفس، اخلاق نیکو، رفتار پسندیده و گفتار حکیمانه ایشان موجب شد جلسات مختلف علمی، مذهبی و فرهنگی در سطح شهر تشکیل گردد که نتیجه آن، آشنایی هزاران تن از جوانان و مردم متدین تبریز با احکام اسلامی و معارف فرهنگ دینی بود. «مرحوم آقای غروی برای ارشاد عوام و خواص، مجالس و محافل متعددی در طول عمرشان ایجاد کردند و همواره در این طریق کوشا بودند و سعی وافر داشتند؛ لذا بیشتر اهالی و خواص شهر تبریز از محضر علم، اخلاق و زهد ایشان بهره مند شده و از او به عنوان معلم اخلاق یاد می‌نمودند.‌»
هنوز سخنرانیها و پندهای دلسوزانه این عالم فرزانه در ماههای مبارک رمضان و حلاوت و شیرینی اقامه نماز جماعت وی در مسجد «شیشه گر خانه‌» در یادها باقی است و در هر محفل و مجلس مذهبی سخن از ملاحت و زیبایی سخنان وی به میان می‌آید.
تالیفات
معظم له در کنار خدمات علمی، فرهنگی و تبلیغی به خلق آثار سودمندی در زمینه‌های مختلف اسلامی دست یازید و تالیفاتی جاویدان از خود به یادگار گذاشت. آنچه از تالیفات ایشان به زیور چاپ آراسته شده، چنین است:
1. تفسیر سوره والعصر؛
2. تفسیر سوره ماعون؛
3. اسلام و الخلافة؛
4. اشارات غرویه، (چهل اشاره در علوم قرآنی) ؛
5. شرح زیارت جامعه کبیره؛
6. تحفة غدیریة؛
7. مقامات مهدویه؛
8. مقالات حسینیه؛
9. شرح زیارت عاشورا؛
10. تفسیر آیة الکرسی؛
11. تفسیر سوره فاتحة الکتاب؛
12. گفتگو در باب و بهاء؛
14. نمونه‌ای از اسلام.