پرسش:

آیا اگر خطایی از انسان به صورت نا آگاهانه سر بزند، گناه محسوب می شود یا خیر؟

پاسخ:

گناه به عمل و کاری گفته می شود که از روی عمد و با علم و آگاهی و بدون جبر و اجبار، بر خلاف دستور خداوند انجام شود و یا شخص حکمی از احکام الهی را بدون عذر شرعی ترک نماید. در این صورت انسان گناه کار محسوب می شود و اگر توبه نکند، کیفر عمل و گناه خود را خواهد دید. اما اگر کسی کاری کند که نداند خلاف دستورات دینی است، و یا بداند ولی از روی اشتباه و نسیان و سهو و غیر عمدی انجام دهد و یا در انجام آن مجبور باشد، مثلاً کسی او را به خوردن روزه و یا ترک نماز، مجبور کند و یا به گفتن و شنیدن غیبت و یا موسیقی حرام مجبور نماید و ... ، در این صورت عمل انجام شده، گناه محسوب نمی شود و کیفری هم نخواهد داشت.
البته نباید از نظر دور داشت عمل حرام و گناه غیر عمدی و غیر آگاهانه در صورتی گناه محسوب نمی شود از روی نسیان و یا اکراه و یا اضطرار و یا سهو انجام شود، اما اگر از روی جهل واقع شود دو صورت دارد: گاهی زمینه و فرصت کافی برای پرسش برای شخص بوده که از حکم عملی بپرسد ولی او کوتاهی کرده و حکم آن مسأله را نپرسیده است در این صورت این شخص جاهل مقصر محسوب می شود و عملی را که از روی جهل مرتکب شده گناه محسوب می شود. ولی گاهی زمینه و فرصت لازم برای پرسش وجود ندارد و یا تحقیق و فحص کافی کرده به گناه آن عمل واقف نشده است، در این صورت انجام آن عمل به عنوان گناه برای او محسوب نمی شود.
لازم به یادآوری است که اگر عمل یاد شده در سؤال مربوط به حق الناس باشد، نظیر مال و عرض و آبروی مردم و مانند، گرچه گناه نیست، اما باید از طریقی رضایت و حلالیت طرف مقابل که حقش ضایع شده را بدست آورده و آن را جبران کند. ⁽¹⁾

پاورقی:

1. دستغیب، گناهان کبیره، قم، ‌نشر انتشارات اسلامی، ‌1376 ش، ج2، ص13.