پرسش:
بنده خیلی سعی می‌کنم واجبات و محرمات الهی را رعایت کنم، اما مدتی است حس می‌کنم خیلی توفیقات از من سلب شده است، مثل مجالس روضة امام حسین و ... و دیگر مثل گذشته حال مناجات را ندارم، این موضوع به شدّت مرا آزار می‌دهد و از این که نمازهایم بی‌روح شده خسته شده‌ام لطفاً مرا راهنمایی کنید که چگونه این حالات را برطرف نمایم و عشق به مناجات را در دل خودم تقویت نمایم؟
پاسخ:
نظر شما را به مطالب زیر جلب می‌نمایم.
1. اگر فقط گاهی نشاط در عبادت دارید، خیلی نگران نباشید چرا که نشاط دائمی مختصّ ائمة اطهار ـ علیهم السّلام ـ و اولیای الهی است. چنان که در روایتی امام عسگری ـ علیه السّلام ـ فرمودند: هنگامی که قلوب نشاط دارد به آنها امانت بسپارید، و وقتی که گریزانند آنها را واگذارید.
البته با برنامه‌ریزی و مجاهده می‌توان به درجات بالایی دست پیدا کرد، ولی به هر حال نباید بیش از ظرفیت نفس، به آن فشار آورد، مخصوصاً در ایام جوانی و در ابتدای راه، که این جامع ترین ملاک و معیار است. پس انسان باید مانند یک پزشک نبض معنوی خود را بگیرد و با توجّه به تفاوت‌های فردی، شغلی، خانوادگی و نیازهای طبیعی و غریزی تصمیم بگیرد. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ به کسانی که همسر را بر خود حرام کرده بودند و روزها روزه بودند و شب‌ها نمی‌خوابیدند، فرمودند: همانا کسی که از این کارها اعراض کند از من نیست. خدا در قرآن می‌فرماید:«لا تُحَرِّموا طَیِّباتِ ما احلّ اللهُ لکم ...» یعنی آنچه را که خدا بر شما حلال فرموده حرام نکنید ...»
حضرت امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب آداب الصلوة سخت‌گیری زیاد را موجب انزجار و تنفّر نفس می‌دانند. البته بدیهی است که اگر نفس انسان ظرفیت داشته باشد نباید سهل‌انگاری کرد که در روایت هم داریم که بهترین اعمال آن است که خود را بر آن وادار کنی.
در روایتی پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ به حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: این دین، دین استوار و محکمی است از این رو با رفق و نرمی در آن سیر کن و عبادت خدا را برای خودت ناخوشایند مکن، که افراط کار نه مرکب خود را سالم باقی می‌گذارد و نه راه را طی می‌کند.
رهرو آن نیست که گهی تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
2. گرچه در مورد انجام واجبات و محرمات تلاش می‌کنید ولی بررسی مجدّد خوب است. مثلاً: غیبت، دروغ، نگاه حرام، مال حرام، ترک صلة رحم، رنجاندن دیگران و ...
3. توسّل به اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ در درگاه الهی برای حلّ این مسئله بسیار راه‌گشا است.
4. مرحوم نکوگویان (شیخ رجبعلی خیاط) می‌فرماید: اگر می‌خواهی از خدا بهره‌مند شوی و از انس و مناجاتش حظّی (بهره‌ای) داشته باشی، احسان به خلق کن، اگر می‌خواهی به حقیقت توحید راه پیدا کنی به خلق خدا احسان کن و طریقة احسان را از اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ بیاموز: و یُطْعِمونَ الطّعامَ علی حُبّه مسکیناً و ...وی معتقد بود که راه محبّت خدا، محبّت به خلق و خدمت به مردم به خصوص انسان‌های مستضعف و گرفتار است.
5. دنیاپرستی و توجّه زیاد به مظاهر دنیوی و زرق و برق آن موجب می‌شود که دنیا محبوب و معبود انسان گردد و در هنگام عبادت که دل فراغتی می‌یابد بلافاصله متعلق به محبوب خود (دنیا) می‌شود.
مرا غرض ز نماز آن بود که یک ساعت
غم فراق ترا با تو راز بگذارم
و گرنه این چه نمازی بود که من بی تو
نشسته رو به محراب و دل به بازارم<** ادامه مطلب... **>
6. پرخوری: پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: هر کس زیادی خوردن و آشامیدن عادت او شود قلبش سیاه می‌شود.
اندرون از طعام خالی دار
تا درا و نور معرفت بینی
به طور کلّی در هنگام عبادت شرایط جسمانی باید متعادل باشد، نه شکم خیلی پر باشد نه گرسنه و انسان خسته باشد و ضمناً عادت به پرخوری نداشته باشد.
7. پرحرفی در غیر ذکر الهی: در روایت آمده است که باعث قساوت قلب می‌شود.
8. عادت کردن: زیرا موجب می‌شود که عبادت کاری ناآگاهانه شود که این سازنده نیست و نشاطی ایجاد نمی‌کند.
9. شیطان: در روایت آمده است که شیطان در نماز به بندة خدا می‌گوید: این را بگو، این را بگو، تا اینکه نداند چطور نماز خوانده است. در نتیجه تمرکزی باقی نمی‌ماند که بخواهد شوقی ایجاد شود. پس از شیطان به خدا پناه می‌بریم.
10. استرس‌ها و فشارهایی که در اثر کشمکش‌های شغلی، خانوادگی، عاطفی و ... به وجود می‌آید کلّ زندگی از جمله عبادات را تحت الشّعاع قرار می‌دهد. لذا بایستی سریع‌تر آن را حل کرد یا لااقل در موقع نماز و عبادت با خود قرار بگذارید که به آن فکر نکنید، امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید:«هنگامی که به قصد نماز به جانب قبله ایستادی ... قلبت را از هر چیز مشغول‌کننده‌ای که تو را از یاد خدا باز می‌دارد، فارغ ساز و با چشم باطن، عظمت و جلال خدا رامشاهده کن ...»
در خانة دل ما را جز یار نمی‌گنجد
چون خلوت یار این‌جاست، اغیار نمی‌گنجد
جنبه‌های شناختی:
11. تفکر در عظمت الهی: (در آیات و روایات تأکید فراوانی شده است زیرا مقدسة نفوذ در قلب و تقویت ایمان است)، دقّت در معانی نماز و ادعیه، مطالعة حالات معنوی ائمه ـ علیهم السّلام ـ و اولیای الهی به هنگام نماز و مناجات، مطالعة آیات و روایاتی که اهمیّت نماز را مطرح می‌کند، هر نماز را نماز وداع در نظر گرفتن، توجّه به اینکه در هنگام نماز در مقابل چه کسی ایستاده‌اید، شناخت خود که موجب می‌شود انسان احساس فقر و نیاز نسبت به خداوند متعال پیدا کند.
12. در مورد رغبت به شرکت در مجالس اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ می‌توانید در مورد فضائل و شناخت اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ مطالعه کنید. (آیات و روایات در این زمینه فراوان است و در ادعیه هم شرح زیارت جامعه دورة امام شناسی است).
13. بسیار مناسب است که برای عبادات نه تنها جای خلوتی را انتخاب کرده بلکه محیطی فراهم نمایید که جاذبة ظاهری کمتری در آن باشد. و قبل از شروع نماز بسیار مناسب است که لحظاتی را به تفکّر در مورد نکاتِ مطرح شده در شمارة 12 بپردازید.
14. از تفریحات سالم در تدارک و تقویت امور معنوی غافل نباشید که اسلام در مورد آن هم سفارش‌هایی دارد.
15. دوستان ناسالم در محیط کار و محیط‌های دیگر، بسیار مؤثرند و انسان را از فضای معنوی خارج می‌کنند. لذا اگر با ارشاد توانسته‌اید آن را حل کنیدکه بسیار خوب است و الاّ تصمیم دیگری باید گرفت. «المرءُ علی دین خلیله» یعنی انسان بر دین دوستش می‌باشد.
16. تداوم عبادت: پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: خدای سبحان می‌فرماید: هرگاه بندة من غالباً به من مشغول گردد، خواسته‌ها و لذّت او را در ذکر خودم قرار می‌دهم، هرگاه خواسته‌ها و لذّتش را در ذکر خودم قرار دادم، او به من عشق می‌ورزد و من به او. خدا در قرآن کریم می‌فرماید: فاعبده و اصطبر لعبادته. (بدیهی است که بنا به فوق ظرفیّت انسان باشد)
نمی‌روم ز دیار شما به کشور دیگر
برون کنید از این در، درآیم از در دیگر<** ادامه مطلب... **>
17. توصیّه به چند ذکر:
آیت الله سیّد عبدالکریم کشمیری:
الف ـ تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الّا الله و الله اکبر) بعد از هر نماز 30 مرتبه برای نورانیّت قلب خوب است و مرحوم سید علی آقا قاضی به آن امر می‌کردند.
ب: ذکر «هوالحیّ» برای تقویت روح و قلب، به مدّت نیم ساعت در جایی که خلوت و با توجّه )به طور قلبی نه لسانی)
ج: ذکر «یا الله یا الله یا ربّ» در ساعتی خاص و در حال سجده برای تقویت روح بسیار مؤثر است.
شیخ رجبعلی خیّاط
تلاوت صبحگاهی سورة صافّات و تلاوت شبانگاهی سورة حشر را برای دست یافتن به صفای باطن مفید می‌دانست و برای سورة واقعه اثر فراوانی قائل بود.
18. مقدّمات نماز: مثل وضو، اذان و اقامه، آمادگی پرواز و عروج معنوی و تمرکز ایجاد می‌کند (البته اگر در آنها دقّت کافی لحاظ شود) و این آمادگی موجب نشاط و رغبت است. در اهمیّت اذان و اقامه همین بس که اگر بدون اذان و اقامه نماز را شروع کردید، تا قبل از رکوع رکعت اول می‌توانید نماز را بشکنید و اذان و اقامه بگوئید، بعد وارد نماز بشوید.
نظرات شما: نظر
