پرسش:

چگونه می توان با خدا ارتباط قلبی برقرار کرد؟

پاسخ:

برای راهیابی به جواب مناسب توجه به نکته های ذیل مفید است:
بهترین راه ارتباط قلبی با خدا که از آن به تقرّب الهی نیز یاد می شود، همان راه های فکری و اعتقادی و عملی است که در شرع مقدس بازگو شده. برخی از این راه ها و روش های انجام اعمال واجب و بعضی دیگر انجام اعمال مستحب است. اگر کسی بخواهد با خالق هستی بخش خود ارتباط برقرار نماید، می تواند با آن اعمال با او به نجوی بپردازد. نیایش در اینجا به چند نمونه از آن اعمال اشاره می شود:
1. نماز شب: در روایتی آمده که خدای متعال به حضرت موسی فرمود: «ای فرزند عمران، دروغ می گوید آن کس که گمان می کند مرا دوست دارد و همین که شب می رسد از من روی می گرداند و می خوابد، مگر نه این است که هر محبی خلوت با محبوب خویش را می خواهد؟ هان ای فرزند عمران، بدان که من بر دوستان خود مطلع هستم، آن گاه که تاریکی شب آنان را فرا می گیرد، چشمان دل آنان را به سوی خود بر می گردانم و عقوبت هجران و سخط خویش را در برابر چشمانش مجسم می نمایم، از روی مشاهده با من خطاب می کند و از روی حضور با من سخن می گوید. ای فرزند عمران، در تاریکی شب ها از قلب خویش خشوع را نثار کن و از بدن خویش خضوع را، و از چشمانت اشک را، که تو مرا نزدیک خواهی یافت.»
از این روایت بخوبی بدست می آید که یکی از بهترین راه های ایجاد ارتباط قلبی با خداوند، نماز شب است که انسان در خلوت تاریکی شب، با محبوبش راز و نیاز نماید.⁽¹⁾
2. عمل دیگر که براساس روایات تأثیر فراوانی در ارتباط قلبی با خدا دارد، تلاوت قرآن کریم است. تأکیدات آیات و روایات به تلاوت قرآن به خوبی نشان می دهد که آثار و برکات این کتاب نورانی در موارد مختلف از جمله در ایجاد ارتباط با خداوند نقش اساسی دارد.⁽²⁾
3. مداومت بر تسبیح حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ ، بعد از نمازهای واجب نیز در ایجاد ارتباط قلبی انسان با خداوند مؤثر است.
4. یکی از بهترین گزینه ها برای ایجاد ارتباط با خداوند، نماز است. گذشته از آن که در روایات بر این گزینه فراوان تأکید شده، در میان سایر عبادات نیز، آسان ترین راهی است که انسان می تواند از آن طریق با خداوندش ارتباط برقرار کند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «خداوند سبحان فرمود: نزدیک نمی کند به سوی من، بنده ای از بندگانم را چیزی که محبوب تر باشد نزد من از نماز واجب، و بنده می باید، تقرّب بجوید به سوی من با خواندن نماز نافله (نمازهای مستحبی مانند نوافل روزانه) تا او را دوست بدارم، هرگاه او را دوست داشتم من سامعة او که با آن می شنود و باصرة او که با آن می بیند و زبان او که با آن سخن می گوید، ‌و دست او که با آن کارهایی انجام می دهد خواهم شد، اگر مرا بخواند او را اجابت می کنم و اگر از من چیزی بخواهد به او می دهم.»⁽³⁾ 
5. راه دیگر ذکر مداوم سبب ارتباط قلبی انسان با خداوند می شود چنان خود فرمود: أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ⁽⁴⁾ آگاه باشید با یاد خدا، قلب ها آرامش پیدا می کند. مراد آیه آن است که ذکر خدا موجب ارتباط قلبی انسان با خدا می شود و ارتباط قلبی با خدا مایه آرامش انسان می گردد. و در آیه ی دیگر فرمود: فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ⁽⁵⁾ یعنی مرا یاد کنید، شما را یاد می کنم.
نکته اساسی در همه این امور آن است که باید اعمالی که انسان انجام می دهد، به طور مداوم باشد تا اثر معنوی آن ظاهر گردد وگرنه با چند بار معلوم نیست، آن نورانیت مورد نظر و فواید مترتب بر آنها در انسان پدید آید. در روایات معصومین ـ علیهم السلام ـ هم به این مسئله تصریح شده که خداوند عبادت مستمر و مداوم را گرچه کم باشد خیلی دوست دارد.
در پایان: اگر در این راه مجاهدت وتلاش کنید، به طور یقین نتیجه خواهید گرفت. اما به شرط آن که هرگز افراط و زیاده روی نکنید، بخصوص در مراحل آغاز کار، باید به تدریج پیش بروید و اعتدال را حفظ نمائید و خود را زیاد خسته نکنید و سعی نمایید کیفیت اعمال را بالا ببرید، نه کمیت آن ها را و یقین بدانید که اگر به طور اعتدال و مداوم به اعمال خود ادامه بدهید، به تدریج نورانیت قلب در شما پدید خواهد آمد و به هدف خود خواهید رسید.

پاورقی:

1. شجاعی، محمد، مقالات، نشر صدا و سیما، چاپ دوم، 1375 ش، ج3، ص 81.
2. همان، ص 150.
3. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، کتاب الصلوة، قم، نشر مؤسسه اهل البیت، 1416 ق، ج 4، ص 72، باب 17.
4. رعد: 28.
5. بقره: 152.