پرسش:

بهترین راه برای رسیدن به رضایت خدا و جلوگیری از وسوسه های شیطان با توجه به مسائل حاضر و نفوذ فرهنگ غربی در جوامع ما چگونه می باشد؟

پاسخ:

سؤال از دو جهت قابل بررسی است :
1. بهترین راه برای رسیدن به رضایت خداوند
2. بهترین راه برای جلوگیری از وسوسه های شیطان
البتّه قبل از وارد شدن به پاسخ این سوال لازم است دو نکته بعنوان مقدمه ذکر کنیم:
الف) مرحلة «رضا» برای سالکان کوی حق، آن است که انسان سالک به جایی برسد که نه تنها کوشش کند خدا از او راضی باشد، بلکه بکوشد او از «قضا و قدر» خدا راضی باشد. بنابراین، رضا بر دو قسم، و هر دو قسم نیز از منازل سیر و سلوک است:
قسم اول: آن است که انسان بکوشد خدا از او راضی باشد. یعنی، با انجام واجب و ترک حرام به جایی برسد که خدا از او راضی و خشنود باشد که در این صورت گرفتار قهر خدا نخواهد شد.
قسم دوم: آن است که انسان بکوشد از قضا و قدر الهی راضی باشد. یعنی، هرچه خدا انجام می دهد او بپسندد و به آن رضا بدهد و این مقام، مهم است. البتّه مرحلة اول برای هر انسانی لازم است، امّا کسب مرحله و مقام دوم مقدور همه نیست.⁽¹⁾ قابل ذکر است که در این نوشتار به توضیح قسم اول که مورد نظر است می پردازیم.
ب) بهترین راه برای رسیدن به رضایت خداوند و جلوگیری از وسوسه های شیطان، در همة زمان ها یکسان است و این گونه نیست که در زمان حاضر به علت نمایان شدن فرهنگ غربی در جامعة ما با گذشته (اوایل انقلاب اسلامی و زمان جنگ) که فرهنگ غربی کم رنگ بود، تفاوت داشته باشد، بله تنها تفاوت در این است که در گذشته زمینة تحصیل رضایت خداوند و ایستادن در مقابل وسوسه های شیطان نسبت به امروز مهیاتر بود و امروزه مشکل تر شده است، چون زمینه هایی برای وسوسه های شیطانی به وجود آمده که در گذشته نبود، از جملة آنها می توان به برنامه های مخرب ماهواره و اینترنت و ... اشاره کرد که شیطان انسان را به دیدن فیلم ها و عکس های مبتذل وسوسه و تحریک میکند و الّا راه حل زمان گذشته و حاضر، یکی است.
1. بهترین راه برای رسیدن به رضای خداوند:برای رسیدن به رضایت الهی یک راه وجود دارد که آن انجام دستورات الهی _ اعمّ از بایدها و نبایدها است. یعنی: آنچه را که خداوند فرمان انجامش را صادر کرده، انجام دهیم و آنچه را که فرموده ترک کنید، ترک کنیم، در یک کلام بگوئیم، انجام واجبات و ترک محرمات، که این خود، موارد بسیاری را شامل می شود که به بعضی از آنها اشاره می گردد:
1. نماز خواندن.
2. روزه گرفتن.
3. پرداخت خمس و زکات.
4. گناه نکردن (پرهیز از غیبت، دروغ، تهمت، نگاه آلوده به نامحرم، دیدن فیلمها و عکسهای مبتذل، شنیدن موسیقی های حرام، شرکت در مجالس گناه، دوستی که انسان را به گناه مبتلا سازد و ...).
5. اطاعت و احترام کسانی را که خداوند متعال اطاعتشان را واجب شمرده (پیامبر و ائمه معصومین ولی فقیه زمان، پدر و مادر و ...).
2. بهترین راه برای جلوگیری از وسوسه های شیطان (شیطان انسی و جنّی):شیطان راه های مختلفی برای وسوسة انسان ها بکار می برد، که باید آنها را شناخت و سپس در مقابل شیطان ایستاد و تسلیم نشد، که در ذیل به بعضی از آن موارد اشاره می شود و سپس راه های جلوگیری از وسوسه شیطان را ذکر می کنیم.
الف) راه های شیطان انسی و جنّی برای وسوسة انسان:اصولاً شیاطین برنامه های خود را به صورت های زیر، برای گمراهی انسان ها ارائه می دهند:
(توجه داشته باشید که امروزه شیاطین انسی با ابزارهای سی دی، نوار، عکس، مواد مخدر و قرص های شادی بخش و مشروبات الکلی و ... به کمک شیطان جنّی برخواسته اند و در همان مسیر به او در منحرف کردن انسانها کمک می کنند.)
1. برنامه های خود را با «مخفی کاری» می‌آمیزند، و گاه چنان در گوش انسان می دمند که انسان باور می‌کند، فکر، فکر خود اوست و از درون جانش جوشیده، و همین باعث اغوا و گمراهی انسان می شود.
2. کار شیطان، «تزیین» است، یعنی مخفی کردن باطل در لعابی از حق، و دروغ در پوسته ای از راست، و گناه در لباس عبادت، و گمراهی در پوشش هدایت، چرا که اگر آنها در چهرة اصلی ظاهر شوند و باطل را با حق نیامیزند، و اگر صریح و صاف سخن بگویند، به گفته علی _علیه السلام_ «لم یخف علی المرتادین. مطلب بر پویندگان راه خدا مخفی نمی شود»⁽²⁾، و آنها همیشه قسمتی از این می گیرند و قسمتی از آن، و به هم می آمیزند تا بر مردم مسلّط شوند، چنانکه امیرمؤمنان در ارائه همین سخن می فرماید: «فهنالک یستولی الشیطان علی اولیائه. در این وقت است که شیطان بر دوستانش مسلط می شود»⁽³⁾.
3. منحرف کردن انسان ها به صورت «تدریجی»: وسوسه های شیطان معمولاً به صورت تدریجی و گام به گام است، و انسان را قدم به قدم و تدریجاً به سوی پرتگاه گناهان می‌کشاند.
چنانچه انحرافها و تبهکاری‌ها غالباً به‌طور تدریجی در انسان نفوذ می‌کند، نه به صورت دفعی و فوری، مثلاً برای آلوده شدن یک جوان به مواد مخدّر و قمار و شراب، معمولاً مراحلی وجود دارد: نخست به صورت تماشاچی در یکی از این جلسات شرکت می کند و انجام این کار را ساده می شمارد.
گام دوم، شرکت تفریحی در قمار (بدون برد و یا باخت) و یا استفاده از مواد مخدر به عنوان رفع خستگی و یا درمان بیماری و مانند آن است.
گام سوم، استفاده از این مواد به صورت کم و به قصد اینکه در مدت کوتاهی از آن صرف نظر کند. که سرانجام گامها یکی پس از دیگری برداشته می شود و شخص به صورت یک قمارباز حرفه ای خطرناک و یا یک معتاد سخت و بینوا در می آید.^{(4)<** ادامه مطلب... **>}
نکته‌ای که در این جا قابل تذکر است این است که آیه شریفه من الجنة و الناس⁽⁵⁾ در سورة ناس، هشدار می دهد که وسواسان خناس (شیاطین)، تنها در میان یک گروه و یک جماعت، و در یک قشر و یک لباس نیستند، در میان جنّ و إنس پراکنده اند و در هر لباس و هر جماعتی یافت می شوند، باید مراقب همه آنها بود و باید از شرّ همة آنها به خدا پناه برد، دوستان ناباب، همنشین‌های منحرف، پیشوایان گمراه و ظالم، کارگزاران جبار و طاغوتیان، نویسندگان و گویندگان فاسد، مکتب‌های الحادی و التقاطی ظاهر فریب، وسائل ارتباط جمعی وسوسه گر، همة اینها و غیر اینها در مفهوم «وسواس خناس»⁽⁶⁾ واردند که انسان باید از شر آنها به خدا پناه ببرد.⁽⁷⁾
حال شاید سؤالی پیش آید که انسان چگونه الهامات الهی را از وسوسه های شیطانی تشخیص دهد؟
در جواب این سؤال باید بگوئیم علامت روشنی برای تشخیص آن وجود دارد و آن این‌که، الهامات الهی چون با فطرت پاک انسان و ساختمان جسم و روح او آشنا است، هنگامی‌که در قلب پیدا می‌شود، یک حالت انبساط و نشاط به او دست می دهد، در حالی‌که وسوسه های شیطان، چون هماهنگ با فطرت و ساختمان او نیست به هنگام ایجاد در قلبش، احساس تاریکی و ناراحتی و سنگینی در خود می‌کند، و اگر تمایلات او طوری تحریک گردد که در هنگام انجام گناه، این احساس برای او پیدا نشود بعد از انجام عمل به او دست می دهد.⁽⁸⁾
ب) راه های جلوگیری از وسوسه شیطان: حال که با برنامه‌های شیطان برای وسوسه انسان‌ها، آشنا شدیم، به چند مورد از راه‌هایی که برنامه های او را خنثی می‌کند اشاره می شود:
1. به یاد خدا بودن: چرا که با یاد خداست که دلها آرامش می یابد،⁽⁹⁾ و وسوسه شیطان خنثی می گردد، چون هنگام تسلط شیطان بر انسان، هیچگونه آرامشی نیست بلکه انسان دچار اضطراب است. و به یاد خدا بودن از راه هایی همچون نماز خواندن، قرآن خواندن، روزه گرفتن، زیارات قبور بخصوص ائمه اطهار رفتن، دعا کردن، ذکر گفتن و ... حاصل می‌گردد. چنانچه آیت الله العظمی بهجت(دام ظله) در جواب شخصی که از علاج وسوسه سؤال کرده بود، فرموده بودند «نافع برای دفع وسوسه، اکثار تهلیل (یعنی زیاد گفتن ذکر لاإله إلاالله) است».⁽¹⁰⁾
2. پناه بردن به خداوند از شیطان: چنانچه در سورة ناس و آیات دیگر قرآن مجید به این نکته اشاره شده است، در هنگامی‌که می خواهی قرآن بخوانی، نخست به خدا پناه ببر از شیطان رانده شده».⁽¹¹⁾ و خلاصه مطلب اینکه، گفتن «أعوذ بالله من الشیطان» را در آغاز کارها فراموش نکنیم.
3. اعتقاد به حضور خداوند در همه جا و این که بر همة اعمال ما ناظر است: امیر مؤمنان علی _علیه السلام_ در این زمینه می فرمایند: (از معصیت خدا در خلوتگاه بپرهیزید، چرا که خداوند شاهد و دادرس است».^{(12)<** ادامه مطلب... **>}
اگر انسان این اعتقاد را که انسان در محضر خداست را درک کند و در همه حال توجه داشته باشد وسوسه های شیطان بر او اثر نمی گذارد.
4. دوست و همنشین خوب داشتن: که دوستی با او انسان را به خوبیها نزدیک کند و از زشتی ها دور کند، چرا که خیلی از اوقات شیطان از طریق دوست بد، انسان را به گناهان وسوسه می کند و مبتلا می گرداند؟.
امام جواد(ع) در این زمینه می‌فرمایند: (از همنشینی با بدکار پرهیز کن، که او همچون شمشیر برهنه است که ظاهرش زیبا، و اثرش زشت است.)⁽¹³⁾
5. رفتن به محیط های سالم: همچون مساجد، حسینیه ها، مراسم های مذهبی، زیارتگاهها و ... و پرهیز از محیط های آلوده و مجالس گناه، چرا که در اینگونه مکانها، اثر وسوسه های شیطان چند برابر می گردد و مقابله با او سخت می گردد همچنانکه در محیط های سالم، اثر وسوسه های شیطان کمتر می گردد در نتیجه مقابله با او هم آسان می گردد.
6. مطالعه و آگاهی دربارة روش ها و ابزار شیطان (انسی و جنّی) نقش مؤثری در جلوگیری نفوذ شیطان دارد:مسلماً انسان اگر بداند دشمن از چه راهی می خواهد به او حمله کند و با چه ابزاری حمله کند، راحت تر به جنگ او می رود و خود را مجهز می سازد. توصیه می‌شود در این رابطه برخی از کتاب هایی را که دربارة تهاجم فرهنگی نوشته شده و کتاب فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی نوشتة استاد حداد عادل را مطالعه فرمایند.
7. محاسبه: اگر تاجر شب به شب دخل خود را نگاهی نکند و به حساب و کتاب های خود رسیدگی نکند نمی تواند متوجه شود که چه مقدار سود کرده یا زیان. گاهی حساب و کتاب او را از ورشکسته شدن حفظ می کند و احتیاط به تداوم کار او کمک می کند. اگر تاجر نداند در شغل او چه کلاهبردارانی کار می کنند و چگونه فریب می دهند کلاهش پس معرکه است. در بازار معنوی نیز چنین است، لازم است فرد حساب و کتاب کند راه شیطان را ببیند و از ضررهایی که تا به حال کرده عبرت بگیرد و نکات مثبت کارش را تکرار کند. حساب و کتاب روزانه به او کمک می کند که در تجارت معنوی شکست نخورد. بنابراین توصیه می شود شب به شب به کارهای روزانة خود رسیدگی کنید و برای خطاهای خود جریمه ای در نظر بگیرید تا از تکرار آن عمل مصون بمانید و برای پیشرفت های خود تشویق در نظر گیرید (خود تشویقی مثل رفتن به منزل یکی از دوستان صمیمی و ...).
8. از ابزارهای غفلت زدا کمک بگیرید: انسان مؤمن بیشترین ضربه ای را که می خورد به خاطر زمان غفلت اش است.
1. یاد خدا: دوستی که انسان را به یاد خدا اندازد.
2. دیدار با علماء دین و شرکت در مراسم موعظه و پند: موعظه شنیدن تکرار بحث نیست، ضمانت باقی ماندن در صراط مستقیم است.
3. شرکت در تشیع جنازه و عیادت از مریض و ... .
4. توبه و بازگشت سریع از انحراف.

پاورقی:

1. جوادی آملی، شبکة شارح، اخلاق، رضا.
2. نهج البلاغه، خطبة 50.
3. مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران، تفسیر نمونه، دارالکتب الإسلامیه، تهران، ج27، ص473.
4. همان، ج 1، ص 572.
5. ناس:6.
6. اسم یکی از شیاطین است که انسان را از طریق وعده ها و آرزوها سرگرم می کند تا آلودة گناه شوند و حتی توبه را از یاد آنها می برد. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 27، ص 476.
7. تفسیر نمونه، ج 27، ص 474.
8. همان، ج 1، ص 574.
9. رعد:28.
10. ساعی، سیدمهدی، به سوی محبت، قم، انتشارات شفق، 1381، ص71.
11. نحل:98.
12. نهج البلاغه، حکمت 324.
13. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ . ق، ج 74، ص 195.